ห้องสมุด ว่าน ตอน "ตะลุยดงว่าน"

ว่านพยัพเมฆ
ลักษณะ
ต้นเป็นสีเหลืองคล้ายกระเพรา ใบยาวแหลม ต้นใบสีเขียว ดอกสีขาวอมม่วง มีเกสรคล้ายหนวดแมว
ประโยชน์
มีสรรพคุณทางยา ใช้ต้นหั่นฝอยต้มชงกินเป็นน้ำชา รักษาทางเดินปัสสาวะ รักษาโรคไต แก้กระษัย และยังยักย้ายได้อีกหลายขนาน

 

ว่านข่าจืด
ลักษณะ
เป็นว่านที่ไม่มีหัวเหมือนข่า มีแต่ราก ต้นใบเหมือนข่า อายุจะมากก็ไม่มีหัว ดอกเหมือนดอกเซ่ง ดอกใบลำต้นใช้ทำยาได้แม้ว่าจะไม่มีหัว ยามพบเห็นให้เก็บไว้ปรุงยา
ประโยชน์
เป็นว่านแก้ยาพิษทั้งปวง เมื่อกินอาหารเป็นพิษเข้าไปให้เอารากว่านนี้มาฝนกับสุราโรงกินจะหาย นิยมเอารากมาทำเป็นลูกประคำติดตัว ปลุกเสกด้วยคาถา

 

ว่านบัวสันโดษ
ลักษณะ
ก้านและใบเหมือนกับบัวบก หัวมีหัวเดียวอยู่ปลายรากก้าน และมีขนาดใหญ่ หนึ่งต้นต่อหนึ่งก้านเท่านั้น
ประโยชน์ มีสรรพคุณในทางยาใช้รักษาโรคหัวใจ หัวว่านกิน แก้กระษัยจุกเสียด และบำรุงกำลัง

 

ว่านสบู่ส้ม
ลักษณะ
ก้านแตกขึ้นมาจากหัวเป็นเถาเลื่อยไปบนดิน ใบเหมือนบัวหลวงท้องใบสีแดง หน้าใบสีชมพู
ประโยชน์
แพทย์แผนโบราณนำมาปรุงยาได้หลายขนาน เป็นยาอายุวัฒนะมีวิตามินซีอยู่ทั้งที่หัวและใบ

 

ว่านหนุมานประสานกาย
ลักษณะ
เป็นไม้พุ่ม แตกก้านออกตามลำต้น แต่ละก้านจะมีใบเป็นพุ่ม ๆ ละ 8-9 ใบ ใบลักษณะท้ายใบมนปลายใบแหลมสีเขียวเป็นมัน ทรงพุ่มก้านใบจุซ้อน ๆ กันขึ้นไปงดงามมาก ว่านนี้ “สังกรณี” ก็เรียก แต่อย่าให้เลอะเทอะลามปามไปถึง “ตรีชะวา” เลยครับ เพราะเป็นไม้คนละต้น
ประโยชน์
สรรพคุณทางเภสัชสูงมาก เนื้อที่ตรงนี้อธิบายไม่พอ ได้ผลและชะงัดยิ่งนัก ใช้รักษาเกี่ยวกับทางระบบหายใจ แพ้อากาศ โรคหอบหืดทุกระยะ แม้เรื้อรังหรือวัณโรครุนแรงอาเจียนออกเป็นโลหิต ใช้ใช้ของว่านนี้ต้มกิน ขนาดมากน้อยและวันเวลาอยู่ที่ความรุนแรงของโรคที่เป็น เป็นมากใช้ตั้งแต่ 20 ถึง 30 ช่อ ต้มกับน้ำสะอาดเคี่ยวจนงวดกินทุกวัน ได้ผลมามากแล้ว สมุนไพรไทยนี่แหละวิเศษยิ่งนัก ไทยเรารู้จักใช้รักษาโรคมาแต่ปู่ย่าแล้ว จงหามาปลูกไว้เถิด

ต้มกิน ขมอย่างแรงกินบ่อยเลยตอนเด็กๆอ่ะ

 

ว่านกระชายแดง
ลักษณะ
ใบเหมือนขมิ้น ต้นสีแดง ท้องใบสีแดง หน้าใบสีเขียวมีนวลปรอทลูกแสงอาทิตย์เป็นเงาสะท้อน หัวเลื้อยออกยาวไปไกลคล้ายขมิ้นขาว
ประโยชน์
เป็นยาอายุวัฒนะ ใช้หัวตากแห้งบดให้ละเอียดละลายกับน้ำผึ้งหรือปั้นเป็นลูกกลอนก็ได้ สรรถโรคทั้งปวงหาย และเมื่อกินประจำก่อนอาหารเช้าเย็น ขนาดเท่าเม็ดนุ่น

 

ว่านคืบ
ลักษณะ
หัวคุ้มงอเหมือนหัวแม่มือ ใบแบนยาวประมาณ 4 นิ้ว มีพรายละอองบนหน้าใบ ปลายใบจะงอคุ้มลงดิน ปลายใบแก่จะมีเมล็ดและเมล็ดแก่จะแตกเป็นต้นใหม่ไหลยาวไปหนึ่งคืบ ว่านนี้พญาปลิงก็เรียก พืชมงคลก็เรียก
ประโยชน์
เป็นว่านป้องกันปลิงที่อยู่ในน้ำ นำหัวว่านนี้ติดตัวปลิงจะไม่กัด เป็นว่านสิริมงคลดังชื่อว่าพืชมงคล ปลูกไว้กับบ้านเรือนร้านค้าขายดีแล

 

ว่านระแต่ไต่ไม้(เป็นพืชตระกูลเฟิร์น)
ลักษณะ
เป็นไม้เกาะอาศัยต้นไม้อื่น หัวลักษณะคล้ายกระแต มีขนกำมะหยี่สีเหลืองหุ้ม ใบเลี้ยงแข็งลายมีเส้นเห็นชัด
ประโยชน์
สรรพคุณทางยา ใช้หัวปรุงยาขับปัสสาวะ รักหน่อ ไตพิการ เบาหวาน ตำพอกแผลเนื้อร้าย ขนใช้ขูดสูบรักษาโรคริดสีดวงจมูก

 

ว่าน หนอนตายอยาก (ชื่อนี้จริงๆ)
ลักษณะ
หัวแยกเดี่ยวออกยาว ขึ้นเป็นกระจุก ใบคล้ายกับพลูกินหมากกลมรี มีลายเส้นถี่ละเอียดบนหน้าใบ ก้านดอกยาว ดอกคล้ายดอกจำปา
ประโยชน์
หัวทุบผสมน้ำฆ่าเหาได้ชะงัดยิ่งนัก ใช้ปราบศัตรูพืชไม่เป็นอันตรายกับคนเหมือนกับเคมีทางวิทยาศาสตร์ โบราณใช้หัวฆ่าหนอนในกะปิ ปลาร้า

 

ว่านมหาหงส์
ลักษณะ
ต้นใบเหมือนข่า ขนาดก็สูงใหญ่เท่า ๆ กับข่า ต้นใบสีเขียว ดอกออกใหม่สีขาว เมื่อแก่จะเป็นสีแดง ดอกใหญ่สายงาม กลิ่นหอมเย็น ภาคอีสานเรียกดอกสะเรเต
ประโยชน์
เป็นว่านสิริมงคล ปลูกกับบ้านเรือนอาศัย ร้านค้าขายเป็นเสน่ห์มหานิยม ทางยา หัวหั่นตากแดดตำเป็นผลผสมน้ำผึ้ง ปั้นลูกกลอนกินเท่าเม็ดพุทรา แก้กษัยต่าง ๆ บำรุงกำลังและเป็นยาอายุวัฒนะ

 

ว่านหางนาค
ลักษณะ
ต้นและใบ ว่านหางนาคเป็นต้นไม้ที่เจริญ ใบขนาดเล็ก เป็นกอ ใบหนาแข็ง ใบเขียว ๆ ขาว ๆ ใบลายตลอดใบคล้ายลายเสือ ต้นสูงประมาณ 2 ฟุตเศษ ๆ เป็นไม้ที่ทนทานต่อดินฟ้าอากาศมาก ใบโตประมาณ 2 นิ้วฟุต ออกดอกเป็นช่อสีขาว ลักษณะคล้ายดอกราตรี แทงขึ้นมากลางกอ มีผลกลมโตเท่าเมล็ดข้าวโพด ผลสุกสีแดงเป็นช่อ มีขึ้นตามป่าตามภูเขาทุกภาคมีผู้นิยมปลูกทำรั้วล้อมต้นไม้อื่น ๆ ใบว่านนี้ให้ใยเหนียวขาวเป็นเงางาม ดีกว่าใยสับปะรด อาจใช้ทำเชือก และประโยชน์อย่างอื่นอีก
สรรพคุณ
ในทางยา ใบตำให้ละเอียด พอกปิดแผลแก้พิษตะขาบ แมลงป่องต่อย ถอนพิษดีมาก
ชื่อที่เรียกกันทั่วไป ว่านหางนาค ว่านนาคราช ว่านงูเห่า ลิ้นงูเห่า ลิ้นมังกร

 

ว่านเต่าเกลียด
ลักษณะ
ทั่วไปของว่านนี้ เหมือนว่านเสน่ห์จันทน์ทั่วไปผิดกันแต่ก้านและใบจะสีกำ และหัวมีกลิ่นเหม็นเขียว จนเต่าไม่กิน
ประโยชน์
เป็นว่านที่มีสรรพคุณทางยา แพทย์แผนโบราฯใช้หัวปรุงยาได้หลายขนาน ปลูกกับบ้านเป็นเสน่ห์มหานิยม

 

ว่านรางนาก
ลักษณะ
หัวเหมือนหอมหัวใหญ่ ไม่มีลำต้น ใบแตกขึ้นมาจากเง่า ใบสีเขียวหนาร่องกลางใบมีทางสีขาว จุดแตกต่างระหว่างรางเงิน ให้สังเกตใบรางนากจะสั้นแข็งและโคนใบด้านหลังจะต้องมีสีแดงอมม่วง หรือสีนาก ตรงนี้คือจุดตาย ดอกคล้ายสีทิศสีชมพูแสด
ประโยชน์
เป็นว่านอยู่ในความนิยมสูงมากใน พ.ศ. 2524 ราคาพุ่งเคลื่อนไหวในแวดวงค้าว่าน ทางสิริมงคลสรรพคุณก็เป็นที่นับถือ ทางยาหัวตำผสมสะราขาว พอกแผลฝี เคล็ดขัดยอก ชะงัดยิ่งนัก

รางเงินออกดอกง่ายกว่าใบยาวกว่า ดอกขาวเส้นชมพู รางใบสีขาว

 

ว่านพญาหอกหล่อ
ลักษณะ
ต้นตั้งตรงเหมือนบุก ใบคล้ายบุกเป็นแฉกอยู่ปลายลำต้น เป็นไม้ลงหัวล้มลุกจะยุบตัวในฤดูหนาว และงอกใหม่ในฤดูฝน หัวจะอยู่ใต้ดิน ดอกจะแทงก้านขึ้นสูง ท้าวยายม่อมก็เรียก
ประโยชน์
หัวใช้ทำแป้งท้าวยายม่อม เป็นอาหารสำหรับผู้ที่ฟื้นตากไข้รับประทานชุ่มชื่นหัวใจ แป้งท้ายยายม่อมใช้รักษาแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ได้ชะงัดนำ

 

ว่านนางคำ
ลักษณะ
หัวเหมือนขมิ้น ใบเรียวงามสีเขียว ว่านนางคำมี 2 ชนิด มีทั้งต้นสีเขียวใบเขียว เนื้อในหัวสีขาว และต้นแดงใบแดง เนื้อในหัวสีเหลือง
ประโยชน์
เป็นยารสร้อน สรรพคุณรักษาฟกช้ำบวมตามร่างกาย กระทุ้งพิษภัยต่าง ๆ ในร่างกายได้ โบราณใช้ประเทืองผิว นางพิมพิลาไลยในวรรณคดีไทย ผิวแม่นางผ่องพรรณดุจทองธรรมชาตินั้น ก็ประเทืองผิวด้วยว่านนางคำนี้เอง ปลูกไว้กับบ้านร้านค้าเป็นเมตตามหานิยมอีกด้วย

 

ว่านขันหมาก

ลักษณะ
ต้นกลมสีเขียว ใบคล้ายใบจำปีจำปา ที่รากจะมี 3 แฉกดอกสีเหลืองมีปลียาวคล้ายกับดอกบอน ว่านนี้มีลูกคล้ายลูกตำลึงหรือแตงกวา
ประโยชน์
มีสรรพคุณทางยา เป็นยาอายุวัฒนะขนานเอก ใครมีปลูกไว้และมีลูกน้ำมากิน จะอายุวัฒนะผิวพรรณผ่องใสไม่รู้ตักแก่ ผมไม่หงอกฟันไม่หัก เนื้อหนังเต่งตึงแม้จะสูงอายุ มีพละกำลังเดินเหินคล่องแคล่ว และคงกระพันชาตรีคงต่ออาวุธ

 

พุทธรักษา

ลักษณะ
ต้นและใบ พุทธรักษาเป็นไม้ยืนต้นจำพวกพลับพลึง พุทธรักษาเป็นไม้กอเล็ก ใบสีเขียวล้วนออกดอกสีแดง เหลือง ลุชมพู่อ่อน เป็นไม้ปลูกง่ายขึ้นตามที่ลุ่มและแฉะมีน้ำท่วมถึง มีทั่ว ๆ ไปทุกภาคของไทยเรา
สรรพคุณ
ในทางยา หัวพุทธรักษาต้มรับประทานเป็นยาบำรุงปอด แก้อาเจียนหรือไอเป็นโลหิต หัวพุทธรักษาบางอย่างใช้ทำแป้งได้เรียกว่า Canna Starch.
ชื่อที่เรียกกันทั่วไป พุทธรักษาดอกแดง พุทธสอน

 

ว่านเฒ่าหนังแห้ง
ลักษณะ
เป็นว่านทรงเตี้ยแบบอยู่กับดิน หัวเหมือนเปราะแต่เล็กกว่าติดกันเป็นพืด ใบเหมือนเปราะและครีบใบจะเว้าเล็กน้อยตลอดถึงปลายใบ เนื้อในหัวสีนวล กลิ่นหอมเย็น
ประโยชน์
เป็นว่านมีสรรพคุณทั้งทางเภสัช และทางคงกระพันชาตรี หัวว่านโขลกละเอียดผสมสุราขาว สตรีตกเลือดคลอดบุตรใหม่ ๆ กินจะช่วยให้มดลูกเข้าอู่เร็ว บำรุงกำลังอายุวัฒนะ และคงกระพันชาตรี

 

ว่านนาคราช
ลักษณะ
เป็นไม้ตระกลูเฟิร์น ลำต้นแข็งเป็นลายคล้ายงู อยู่ตามริมลำธารตามภูเขาชุ่มชื้น และน้ำตก
ประโยชน์
ใช้หัวฝนกับสุราขาวทาพอก แลงป่อง ตะขาบกัด งูพิษกัดนั้นผมขอแนะนำให้ฉีดเซรุ่มครับ (คงเป็นในกรณีที่อยู่ในป่าลึกมั๊งครับ เพราะดีกว่าไม่ทำอะไรเลย) หรือใช้ห้ามเลือดดีกว่าครับ

 

ว่านขุนแผนสะกดทัพ
ลักษณะ
หัวเหมือนนางล้อมแต่ใหญ่กว่า ใบก็เหมือนกันกับว่านนางล้อม ผิดแต่ที่หัวเป็นสีน้ำตาล
ประโยชน์
ทางยากินหัวบำรุงธาตุ และเป็นว่านคงกระพันชาตรี พกพาหัวติดตัวเดินทางแคล้วคลาดปลอดภัย