ชนะกิเลสประเสริฐ

ชนะกิเลสประเสริฐ
ภิกษุทั้งหลายสนทนากันในโรงธรรมว่า "การฟังธรรมของนางกุณฑลเกสีเถรีไม่มีมาก, กิจแห่งบรรพชิตของนางถึงที่สุดแล้ว, ได้ยินว่า นางทำมหาสงครามกับโจรคนหนึ่งชนะแล้วมา."
พระศาสดาเสด็จมาแล้วตรัสถามว่า "ภิกษุทั้งหลาย บัดนี้ พวกเธอนั่งสนทนากันด้วยถ้อยคำอะไรหนอ?" เมื่อภิกษุทั้งหลายนั้นกราบทูลว่า "ถ้อยคำชื่อนี้."
จึงตรัสว่า "ภิกษุทั้งหลาย พวกเธออย่านับธรรมที่เราแสดงแล้วว่า ‘น้อยหรือมาก’ บทที่ไม่เป็นประโยชน์แม้ ๑๐๐ บท ไม่ประเสริฐ ส่วนบทแห่งธรรมแม้บทเดียวประเสริฐกว่าเทียว
อนึ่ง เมื่อบุคคลชนะโจรที่เหลือ หาชื่อว่าชนะไม่, ส่วนบุคคลชนะโจร คือกิเลส อันเป็นไปภายในนั่นแหละ จึงชื่อว่าชนะ"
เมื่อจะทรงสืบอนุสนธิแสดงธรรม จึงตรัสพระคาถาเหล่านี้ว่า :-
๓. โย จ คาถาสตํ ภาเส อนตฺถปทสญฺหิตา
เอกํ ธมฺมปทํ เสยฺโย ยํ สุตฺวา อุปสมฺมติ.
โย สหสฺสํ สหสฺเสน สงฺคาเม มานุเส ชิเน
เอกญฺจ เชยฺยมตฺตานํ ส เว สงฺคามชุตฺตโม.
ก็ผู้ใดพึงกล่าวคาถาตั้งร้อย ซึ่งไม่ประกอบด้วยบท
เป็นประโยชน์, บทแห่งธรรมบทเดียวที่บุคคลฟัง
แล้วสงบระงับได้ ประเสริฐกว่า (การกล่าวคาถา
ตั้ง ๑๐๐ ของผู้นั้น). ผู้ใดพึงชนะมนุษย์พันหนึ่ง
คูณด้วยพันหนึ่ง (คือ ๑ ล้าน) ในสงคราม ผู้นั้น
หาชื่อว่า เป็นยอดแห่งชนผู้ชนะในสงคราม ไม่,
ส่วนผู้ใดชนะตนคนเดียวได้, ผู้นั้นแล เป็นยอด
แห่งผู้ชนะ ในสงคราม.

แก้อรรถ บรรดาบทเหล่านั้น สองบทว่า คาถาสตํ ความว่า ก็บุคคลใดพึงกล่าวคาถากำหนดด้วยร้อย คือเป็นอันมาก.
บาทพระคาถาว่า อนตฺถปทสญฺหิตา ความว่า ประกอบด้วยบททั้งหลายอันไม่มีประโยชน์ด้วยอำนาจพรรณนาอากาศเป็นต้น.
บทที่ปฏิสังยุตด้วยธรรมมีขันธ์เป็นต้น สำเร็จประโยชน์ ชื่อว่าบทธรรม.
บรรดาธรรม ๔ ที่พระศาสดาตรัสไว้อย่างนี้ว่า
ปริพาชกทั้งหลาย บทธรรม ๔ เหล่านี้
๔ คืออะไรบ้าง?
ปริพาชกทั้งหลาย บทธรรมคือความไม่เพ่งเล็ง,
บทธรรมคือความไม่ปองร้าย,
บทธรรมคือความระลึกชอบ,
บทธรรมคือความตั้งใจไว้ชอบ
บทธรรมแม้บทเดียวประเสริฐกว่า."
บาทพระคาถาว่า โย สหสฺสํ สหสฺเสน ความว่า ผู้ใด คือนักรบในสงคราม พึงชนะมนุษย์พันหนึ่งซึ่งคูณด้วยพัน ในสงครามครั้งหนึ่ง ได้แก่ชนะมนุษย์ ๑๐ แสนแล้ว พึงนำชัยมา แม้ผู้นี้ก็หาชื่อว่า เป็นยอดแห่งชนทั้งหลายผู้ชนะในสงครามไม่.
บาทพระคาถาว่า เอกญฺจ เชยฺยมตฺตานํ ความว่า ส่วนผู้ใดพิจารณากัมมัฏฐานอันเป็นไปในภายใน ในที่พักกลางคืนและที่พักกลางวัน พึงชนะตน ด้วยการชนะกิเลสมีโลภะเป็นต้น ของตนได้.
บาทพระคาถาว่า ส เว สงฺคามชุตฺตโม ความว่า ผู้นั้นชื่อว่าเป็นยอด คือประเสริฐแห่งชนทั้งหลายผู้ชนะในสงคราม ได้แก่เป็นนักรบเยี่ยมในสงคราม.
ในเวลาจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น ดังนี้แล.
:- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=18&p=3